تغییر وزن در شیمی درمانی و عوارض ناشی از آن

به گزارش مملکت آنلاین، چالش‌های شیمی‌ درمانی و تغییرات وزن، می‌تواند به افراد مبتلا به سرطان، فشار جسمی و روحی مضاعفی وارد کند. به همین دلیل، لازم است تغییرات وزن در این بیماری، به خوبی کنترل و مدیریت شود. افزایش وزن، می‌تواند سبب تجمع مایعات اضافی یا اِدِم در بدن شود. افزایش حالت تهوع ناشی از داروها نیز، ممکن است منجر به مصرف بیشتر یا کمتر غذا و آسیب بدنی در این بیماران شود. ناگفته نماند سلول‌های سرطانی نسبت به سلول‌های سالم به انرژی بیشتری نیاز دارند؛ بنابراین، بدن ممکن است در زمان استراحت، کالری بیشتری نسبت به حالت عادی بسوزاند.

تغییر وزن در شیمی درمانی (افزایش وزن)

افزایش وزن، با بالا رفتن سن، بسیار شایع و حتی، مورد انتظار و طبیعی است. اما، گاهی درمان‌هایی مانند شیمی درمانی، ممکن است منجر به افزایش وزن شوند. علائم افزایش وزن ناشی از شیمی درمانی، عبارتند از: افزایش سایز، تنگ شدن لباس‌ها، تورم در مچ پاها و دست‌ها به طوری که وقتی فرد با انگشت روی پوست فشار می‌دهد، فرورفتگی ایجاد ‌شود که برای چند ثانیه باقی بماند، که اگر چنین باشد، ممکن است فرد دچار احتباس مایعات شده باشد.

کارهایی که برای مدیریت افزایش وزن ناشی از شیمی درمانی پیشنهاد می‌شود، عبارتند از: کنترل میزان کالری مصرفی، فعالیت‌های ورزشی و مقایسه با عادات قبل از شیمی درمانی و هشیاری در حفظ وزن طبیعی؛ در صورت نرمال بودن وزن، رعایت رژیم غذایی حاوی غذاهای مغذی و کم کالری، مانند سبزی‌ها، میوه‌ها، پنیرهای کم‌چرب، پرهیز از مصرف از شیرینی‌ها، شکر، عسل و آب‌ نبات و شرکت در فعالیت‌هایی که ذهن را از غذا دور می‌کند.

همچنین، پیاده‌ روی، شنا یا فعالیت هوازی سبک، می‌تواند جریان اکسیژن را در ریه‌ها و خون (اکسیژناسیون) افزایش دهد. اگر فرد، دچار احتباس مایعات باشد، بهتر است تا جایی که ممکن است پاهای خود را بالا بیاورد، برای مدت طولانی نایستد، از پوشیدن لباس‌های تنگ (کفش، کمربند و غیره) خودداری کند، پاهای خود را روی هم نیندازد، مصرف نمک را کاهش دهد و از مصرف غذاهایی مانند آب‌غوره، چیپس سیب ‌زمینی، آب گوجه ‌فرنگی، سوسیس، ژامبون، کنسروها، سس سویا و تن ماهی خودداری کند.

اگر تورم شدید است، توصیه می شود، جوراب جابست یا شلنگ TED بپوشد، روزانه خود را وزن کند و بدون مشورت با پزشک، هیچ رژیم غذایی مد روز را امتحان نکند؛ زیرا، برای افراد مبتلا به احتباس مایعات، پزشک ممکن است دیورتیک توصیه کند. دیورتیک‌ها که به عنوان «قرص‌های آب» شناخته می‌شوند، به دفع مایعات اضافی از طریق ادرار کمک می‌کنند. برخی از نمونه‌های این دارو، ممکن است شامل فوروزماید و هیدروکلروتیازید باشد.

توصیه می شود، درصورت مشاهده ی علائم تنگی نفس، افزایش وزن ۵/۲ کیلوگرم یا بیشتر در یک هفته، احتباس ناگهانی و شدید، سرد یا لمس بودن پاها یا دست‌ها، باید فورا با پزشک تماس گرفته شود.

تغییر وزن در شیمی درمانی (کاهش وزن)

اگرچه کاهش وزن، اغلب به دنبال رژیم غذایی رخ می‌دهد، اما با این حال، کاهش وزن پس از شیمی درمانی، در زمره ی عوارض جانبی شیمی درمانی و تغییرات وزن محسوب می‌شود که می‌تواند بر توانایی فرد برای حفظ وزن سالم تأثیر بگذارد. کاهش وزن ۵/۲ کیلوگرم یا بیشتر در یک هفته، علامت خوبی محسوب نشده و باید با پزشک در میان گذاشته شود.

کارهایی که برای مدیریت کاهش وزن در شیمی درمانی توصیه می‌شود، عبارتند از: مراجعه به متخصص تغذیه برای دریافت برنامه غذایی مخصوص با مشورت پزشک و سعی در حفظ وزن طبیعی. درمان کاهش وزن شیمی درمانی، بستگی به درمان علت زمینه‌ای دارد و معمولا با کمک مدیریت اشتها، مدیریت اسهال، مدیریت تهوع و استفراغ و مدیریت کم آبی بدن رفع می‌شود.

تاکید می شود، در صورت مشاهده ی ضربان قلب سریع یا نامنظم ناگهانی، گیجی، تنفس سریع و پی در پی، خواب آلودگی بیش از حد با مشکل در برانگیختگی ادرار تیره (غلیظ)، خشکی دهان و پوست، فوراً باید با پزشک تماس گرفته شود( تنفس سریع و پی در پی، از عوارض جانبی شیمی درمانی می‌باشد).

دلایل تغییر وزن در شیمی درمانی

اگرچه بخشی از مدیریت شیمی درمانی و تغییرات وزن بیمار سرطانی برعهده ی پزشک متخصص است، اما افزایش وزن پس از شیمی درمانی، ممکن است به دلایل مختلفی از جمله، فعالیت کمتر افراد در حین مصرف شیمی درمانی، خستگی و بی‌تحرکی، افزایش اشتها در پی مصرف برخی از داروهای شیمی درمانی، احتباس مایعات و افزایش بافت چربی، رخ دهد.

برخی از داروهای شیمی درمانی، ممکن است حاوی استروئید باشد. استروئیدها، می‌توانند سبب ایجاد رسوبات چربی (اغلب بین تیغه‌های شانه) شوند؛ البته این عوارض، پس از قطع استروئیدها از بین خواهند رفت. کاهش وزن ناشی از شیمی درمانی، ممکن است در نتیجه ی اشتهای ضعیف، اسهال، استفراغ، حالت تهوع و کم آبی بدن رخ دهد.

چگونه با تغییر وزن در شیمی درمانی مقابله کنیم؟

شیمی درمانی، یکی از موثرترین درمان‌های سرطان موجود است، اما می‌تواند عوارض جانبی، مانند خستگی، حالت تهوع و غیره را نیز ایجاد کند. برای مقابله با خستگی ناشی از شیمی درمانی، لازم نیست  فرد حتما به باشگاه برود؛ پیاده‌روی هم می‌تواند بسیار مفید باشد. از راه‌های دیگر برای کاهش خستگی، توصیه می کنیم حتما چرت کوتاه یا استراحت (زیر ۳۰ دقیقه) در طول روز داشته باشید، پای‌بندی به برنامه منظم خواب و بیداری بوده و رژیم غذایی متعادل و نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب در هر روزرا نیز، رعایت نمایید؛ اما، برای درمان خستگی ناشی از کم‌خونی، باید به پزشک مراجعه شود.

چگونه با عواض شیمی درمانی مقابله کنیم؟

• معمولا برای رفع تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی دارو تجویز می‌شود. علاوه بر مصرف داروی ضد تهوع، مصرف چند وعده غذایی کوچک (به جای سه وعده غذایی بزرگ) در روز، پرهیز از غذاهای چرب یا تند و بالا نگه داشتن سر تا یک ساعت بعد از غذا، به رفع بی‌حالی ناشی از شیمی‌درمانی کمک می‌کند.همچنین، طب سوزنی، مدیتیشن، تنفس عمیق، گوش دادن به موسیقی و خواندن کتاب نیز، می‌تواند به کاهش حالت تهوع مرتبط با شیمی درمانی کمک کنند.
• برخی از داروهای شیمی درمانی، سلول‌های فولیکولی مو را از بین برده و سبب نازک شدن موها یا در برخی موارد ریزش کامل مو می‌شوند. برای مقابله با ریزش موی ناشی از شیمی درمانی، لازم است با پزشک متخصص در مورد این‌ که آیا پوشیدن کلاه خنک کننده در طول درمان، ممکن است به کاهش این وضعیت کمک کند یا خیر، صحبت شود. همچنین، باید با برخورد ملایم‌تر با موها در طول درمان و پس از درمان، استفاده از شانه دندانه پهن به جای برس، محکم نبستن موها و عدم استفاده از سشوار یا اتوی مو نیز، ریزش مو را به حداقل خواهد رساند.
• داروهای شیمی درمانی، گاهی اوقات به سلول‌های سالم در پوشش داخلی دهان آسیب می‌رسانند که می‌تواند منجر به ایجاد زخم‌های کوچک و اغلب دردناک در داخل دهان یا روی لب بیمار شود. برای مقابله با زخم‌های دهان ناشی از شیمی درمانی، هیچ راه مطمئنی وجود ندارد، اما مکیدن قطعات ریز یخ در طول درمان، می‌تواند درد را کاهش دهد. ACS  توصیه می کند در صورت ایجاد زخم، قبل و پس از غذا و قبل از خواب، بیمار دهان خود را با محلولی از یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین و یک قاشق چای‌خوری نمک در یک لیتر آب بشوید.
• شیمی درمانی، می‌تواند با کاهش تعداد گلبول‌های سفید تولید شده توسط مغز استخوان، عملکرد سیستم ایمنی بدن را سرکوب کند.NCI   خاطر نشان می کند استرس، بد غذا خوردن و نداشتن خواب کافی نیز، می‌تواند بر عملکرد سیستم ایمنی، در طول شیمی درمانی تأثیر بگذارد.
• توصیه می‌شود بیماران برای کاهش احتمال عفونت در مورد شستن دست‌ها و ضدعفونی آن‌ها هوشیار باشند. لازم است در صورت مشاهده علائم هشداردهنده ی عفونت، مانند تب، سرفه یا اسهال، فورا به پزشک مراجعه نموده و درمان آغاز شود.
• برای مقابله با احساس گزگز در دست‌ها و پاها، درمان‌هایی مانند کرم‌ها یا چسب‌های بی‌حس کننده، استروئیدها، مکمل‌های ویتامین، داروهای ضد تشنج یا ضد افسردگی، فیزیوتراپی، طب سوزنی، بیوفیدبک و آرام ‌سازی، می‌توانند به کاهش درد و سوزن سوزن شدن ناشی از تحریک اعصاب کمک کنند.

انتهای پیام/