ناتوانی دولت برای کنش استراتژیک در حوزه فضای مجازی/ کلانتری: نیازمند تغییر ترکیب بعدی شورای عالی فضای مجازی هستیم

به گزارش مملکت آنلاین، عبدالحسین کلانتری، سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی و دانشیار دانشگاه تهران در همایش «حکمرانی فرهنگ در دولت آینده»، اظهارداشت: قرار شده بر اساس تجربه و فهمی که از فضای مجازی در کشور دارم، نکاتی را معطوف به حکمرانی این فضا در دولت آینده توضیح دهم.

وی ادامه داد: در این زمینه حرف و صحبت زیاد است و به حمدلله تولیدات خوبی نیز در این سالها در این حوزه صورت گفته اگر توجه شود می تواند بسیار مفید باشد. بماند اینکه گزارشهای بسیار بهتر و کاربردی تری نیز تهیه شده است که انتشار عام نیافته که بسیار برای حکمرانی فضای مجازی مفید خواهد بود.

وی گفت: به هرحال، به جهت ضیق وقت، در این جلسه بنده عرایض خودم رو در قالب چند نکته کوتاه صورت بندی و ارائه خواهم کرد.

هنوز فهم روشنی از فضای مجازی در کشور وجود ندارد

وی گفت: نکته اول این است که با گذشت نزدیک به یک دهه از توجه عمیق و دقیق و دوران ساز رهبری به فضای مجازی، و تمهید نهادی ایشان و تاسیس شورای عالی فضای مجازی، هنوز فهم روشن و اجماع نظری مناسبی، حتی در میان مسئولان کشور از فضای مجازی و ابعاد و مولفه های آن وجود ندارد.

به گفته کلانتری، به همین علت هم کل فضای مجازی عموما به شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها تقلیل داده می شود، اما قسمت عظیم این کوه یخی که یک اکوسیستم و نظم اجتماعی اقتصادی جدیدی را صورت بندی می کند و هویت و استقلال و حاکمیت ملی را به چالش می کشد، در حاشیه قرار می گیرد یا از دستور کار خارج می شود. لذا ارتقاء فهم و اجماع نظری و اتخاذ رویکردی تمدنی، همانطور که رهبری هم بارها متذکر شدند برای دولت آینده بسیار مهم است تا بتواند ایران دیجیتال و هوشمند را بسازد.

نیازمند تغییر ترکیب بعدی شورای عالی فضای مجازی هستیم

وی ادامه داد: نکته دوم این است که درست است که فهم مهندسی و فنی از فضای مجازی و پیچیدگی های آن کاملا نابسنده است و خسارات زیادی را برای کشور بهمراه داشته است، اما فهم عالمان اجتماعی و انسانی نیز بدون در نظر گرفتن ابعاد فنی فضای مجازی که بسیار از حیث ایدئولوژیک نیز باردار و ارزشی هستند کم فایده است. لذا باید  از این نگاه های تک رشته ای فراتر رفت و همزمان ابعاد فنی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی، ژئوپلتیک و سایر ابعاد را نیز در تحلیل فضای مجازی و سیاستگذاری و مدیریت آن لحاظ کرد. این نگاه باید بتواند ترکیب بعدی شورای عالی فضای مجازی و لایه های مدیریتی و کارشناسی آن را نیز دچار تغییر جدی کند.

کلانتری ادامه داد: نکته سوم این است که اگرچه ضعف نهادهای علمی و پژوهشی دانشگاهی و حوزوی در پیدایی این وضعیت موثر بوده و هست، اما یقینا می توان این فضا را بخوبی مدیریت کرد مشخص است. به عنوان مثال، بدیهی است که پلتفرم ها سهم اصلی را در شکل دهی به فرهنگ، بالاخص فرهنگ عمومی دارند، لذا در لیبرال ترین کشورها نیز آن را تنظیم و مسئولیت پذیر می کنند یا مسئولیت و وظایف وزارت فاوا در مدیریت ترافیک کشور و تامین استقلال کشور کاملا مشخص است.

سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی گفت: لذا باید بر اساس تصویب سند راهبردی فضای مجازی کشور و طراحی مدل حکمرانی این فضا با فرماندهی واحد و متمرکز و با تقسیم کار دقیق و نظارت سفت و سخت این مسیر را طی کرد که این همه مستلزم نگاه ملی و تمدنی همه قوا، بالاخص دولت و رئیس آن به موضوع است.

دولت توان و جرات کنش استراتژیک در حوزه فضای مجازی را از دست داده است

وی ادامه داد: نکته چهارم این است که مسئله اساسی این است که موضوع مهم فضای مجازی که اثرگذاری تمدنی آن یقینا کمتر از انقلاب صنعتی نیست و آینده کشور را در مقیاس ملی و بین المللی رغم می زند، دستمایه نزاع های سیاسی بسیار پایین و داخلی قرار گرفته که بخش مهمی از آن ناشی از نوع مواجهه وزارت ارتباطات به عنوان پیشانی دولت با این موضوع است. لذا باید موضوعات مرتبط با این فضا (نظیر شبکه ملی اطلاعات، پیام رسان ها و ...) را در سطح ملی و معطوف به آینده کشور مدیریت کرد و آن را از سطح کشمکش های سیاسی داخلی یا از حد یک وزارتخانه فراتر برد و با تقویت توان تنظیم گری، رصد و نظارت فضای مجازی به اقدامات و کنش های استراتژیک مبادرت ورزید. چرا که گویا، همچنانکه قبلا نیز عرض کردم، دولت توان و جرات کنش استراتژیک در این حوزه را از دست داده است.

سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی افزود: نکته پنجم این است که اگر در هر حوزه ای جوان گرایی یک شعار و تعارف باشد، در اکوسیستم فضای مجازی جوانگرایی یک ضرورت و اجبار تاریخی غیرقابل انکار است. چرا که تقریبا فقط نسل جوان است که ظرایف و اقتضائات و تبعات این فضا را می شناسد و وجدان می کند و می تواند در آن کنشگری کند و موثر باشد. لذا دولت جدید مجبور است که در این حوزه، که از قضا پیشران تحول در ایران است، جوانگرایی کند.

وی ادامه داد: نکته ششم این است که مدیریت و حکمرانی مناسب فضای مجازی علاوه بر اجماع و ارتقای ادراک نظری و پرهیز از منازعات سیاسی خرد و جناحی، مستلزم تقسیم کار نهادی دقیق میان نهادها و دستگاه های دولتی و حاکمیتی و نظارت دقیق و سفت و سخت بر حسن عملکرد آنها است. مثلا هنوز تقسیم کار میان دستگاه ها در بحث محتوا کاملا شفاف نیست (مثل موضوع صوت و تصویر فراگیر) و دستگاههای مختلف بیش از اینکه دغدغه وظایف خود را داشته باشند، به حوزه دیگر بازیگران ورود پیدا می کنند.

 مصوبات شورای عالی فضای مجازی و ابلاغیه های مرکز ملی به علت فقدان ضمانت اجرا، معطل می مانند

وی گفت: به علاوه، الان بسیاری از مصوبات شورای عالی فضای مجازی و ابلاغیه های مرکز ملی به علت فقدان ضمانت اجرا، معطل می مانند. به عنوان مثال، مصوبات مربوط به فعالیت پیام رسان های خارجی یا شبکه ملی اطلاعات. بدیهی است که سهم دولت در تحقق و یا عدم تحقق این هدف در قیاس با سایر قوا بی بدیل است. لذا دولت باید گام هایی جدی در مسیر تقسیم کار ملی و نظارت دقیق بر این تقسیم کار بردارد.

وی ادامه داد: نکته هفتم این است که تقسیم کار ذکر شده مستلزم استفاده از تمامی ظرفیت های حاکمیتی، مردمی و بخش خصوصی است. این موضوع بالاخص با توجه به ماهیت فضای مجازی و ذات منتشر و شبکه ای و افقی آن اهمیت می یابد و متاسفانه ما نتوانستیم از این ظرفیت ها در کشور به خوبی در موضوعاتی نظیر تولید محتوا، نظارت و پالایش استفاده کنیم. لذا دولت باید ضمن شناسایی و رصد دقیق بازیگران، زمین بازی، قواعد بازی و نیز ذینفعان از ظرفیت های تمامی ذینفعان استفاده کند.

سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی افزود: نکته هشتم این است که فضای مجازی به دلایلی که خارج از حوصله این برنامه است، ماهیتا میل به فراروی از مرزهای ملی دارد. اگرچه به دلیل عدم مدیریت مناسب این فضا و بالاخص پلتفرم های خارجی، عموما وجه تهدیدآمیز و مخاطره آمیز این ویژگی برای ما ملموس شده است، اما این ویژگی فرصت بی نظیری را پیش روی ما قرار می دهد که فعالانه و فرصت محورانه انرژی حاصل از انقلاب اسلامی را که سال ها با سیاست های نرمالیزاسیون دولت ها سرکوب شده بود، فراتر از مرزهای ملی صادر کنیم.

وی ادامه داد: لذا دولت باید از این فرصت استفاده کند و با توجه به گشایش های منطقه ای که با مجاهدت های رزمندگانی نظیر حاج قاسم عزیز صورت گرفته و نیز تشنگی مجددی که در گام دوم انقلاب نسبت به آرمان های انقلاب در منطقه و حتی فراتر از آن ایجاد شده، با زمینه سازی برای تشکیل و فعالیت فراملی پلتفرم های ایرانی و منطقه ای با مشارکت کشورهای اسلامی و همسو، شکل دهی به قواعد و هنجارها و کنوانسیون های منطقه ای و بین المللی، تقویت دیپلماسی سایبری و امثالهم به شکل گیری تمدن نوین اسلامی و تعریف بازارهای جدید منطقه ای کمک کند.

با ضعف عمیق دیپلماسی سایبری و دیپلماسی شرکتی مواجهیم

کلانتری گفت: نکته نهم این است که یکی دیگر از مسائل مهم فضای مجازی در کشور، ضعف عمیق دیپلماسی سایبری و دیپلماسی شرکتی است. این واقعیت موجب شده که درحالیکه پلتفرم های خارجی و عموما آمریکایی با ده ها میلیون مخاطب و مشتری بی قاعده در کشور فعالیت می کنند، یک دفتر و یک نماینده در داخل کشور و حتی خارج از کشور برای پاسخگویی نداشته باشند!

وی تصریح کرد: این پلتفرم ها عموما به دولت نیز پاسخگو نیستند و هیچ مالیاتی نیز پرداخت نمی کنند و احترامی نیز برای هنجارها و ارزهای ملی و دینی ما نیز قائل نیستند، بلکه بالعکس آن را به سخره می گیرند!

وی گفت: بنابراین یکی از اقدامات مهم و موثر دولت تنظیم گری این پلتفرم ها و مسئولیت پذیر و شناسنامه دار  و متعهد کردن آنها در کشور است.

سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی افزود: نکته دهم هم این است که یکی از مسائل مهمی که در بحث حکمرانی فضای مجازی باید حل شود، یافتن نقطه بهینه و تعادل میان مفاهیم آزادی و استقلال و مناسبات میان ملی و بین المللی است. چرا که تاکید مفرط و آنارشیستی بر آزادی، استقلال کشور را به خطر می اندازد و ما را دچار رهاشدگی ای می کند که امروزه در برخی حوزه های فضای مجازی با آن درگیریم و همچنین تاکید مفرط و سنتی بر استقلال، کشور را از مواهب زیادی که از خلال تعاملات متکثر این فضا عاید می شود محروم می کند.

وی ادامه داد: به همین نحو باید تعادل و ترکیب بهینه ای میان رویکردهای ملی و بین المللی در فضای مجازی برقرار کرد.

انتهای پیام/